Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni to nie tylko filmy – to uczucie bycia częścią filmowego świata, co wyróżnia go na tle innych wydarzeń. Widz festiwalowy traktuje imprezę jako szczególny, świąteczny czas, podczas którego ceni sobie nie tylko możliwość spotkania z twórcami, ale także z innymi zaangażowanymi widzami. Uczestnik FPFF kocha oglądać filmu w przestrzeni kina, ale chętnie korzysta też z platform streamingowych, które znacząco rozszerzają ofertę filmową.
Koordynatorami projektu byli: dr hab. Krzysztof Stachowiak (UAM), dr inż. Malwina Balcerak (UAM), dr Anna Wróblewska (PWSFTViT), Agata Kozierańska i Agata Dzik (Pomorska Fundacja Filmowa w Gdyni). „Profil uczestnika FPFF w Gdyni. Badania jakościowe” to kontynuacja badań ilościowych z lat 2018-2019 i 2022-2023.
Wprowadzenie. Geneza i charakter badań, przebieg projektu
Głównym celem projektu było przeprowadzenie badań uczestnictwa w kulturze pod szczególnym kątem – zachowań i preferencji uczestnika Fes walu Polskich Filmów Fabularnych. Celem było poszerzenie wiedzy o uczestnikach festiwalu, ich aktywnościach, preferencjach i oczekiwaniach, jeśli chodzi o program i organizację FPFF, sposobach uczestnictwa w kulturze, sposobach zachowań. Poprzez badania sondażowe chcieliśmy określić profil uczestnika/turysty eventowego, stosunek do nowych mediów i nowych sposobów uczestnictwa w kulturze, a także kanały komunikacji marketingu dóbr i usług kultury. Niezwykle istotna jest ocena programu i organizacji FPFF, jak również poszczególnych jego sekcji, co sprzyja ewaluacji festiwalu. Projekt ma charakter interdyscyplinarny. Wykorzystuje dorobek studiów empirycznych nad sektorem kreatywnym i badania z zakresu przestrzennego wymiaru sektora kreatywnego. Z drugiej strony jest to naukowy projekt z obszaru nowego i dynamicznie się rozwijającego nurtu piśmiennictwa filmowego zwanego production studies, a także ze specyficznych nurtów „festival studies” i „event studies”.
Przeprowadzone zostały rozbudowane badania jakościowe na grupie 59 uczestników festiwalu dobranych według przekroju widowni określonego podczas poprzednich edycji badania. Metoda, jaką zastosowaliśmy, to indywidualne wywiady pogłębione (częściowo ustrukturyzowane), za pomocą pytań otwartych („jak?”, „dlaczego?”), które umożliwiały swobodne odpowiedzi respondentów. Struktura wywiadu była określona przez listę tematów, ale możliwa była elastyczna kolejność pytań. Zadawano pytania uzupełniające w trakcie rozmowy.
W ramach badania jakościowego przeprowadzono 59 indywidualnych wywiadów pogłębionych. Wśród respondentów liczniejszą grupę stanowiły kobiety (K: 40, M: 19). Uczestnicy ba dania to w zdecydowanej większości (85%) osoby z wyższym wykształceniem. Największą grupę stanowili respondenci w przedziale 46-55 lat (30,5%), a najmniejszą osoby powyżej 55. roku życia (10,2%). W przedziale 18-25 lat znajdowało się 10 respondentów (16,9%), natomiast w grupie 26-35 lat – 15 osób (25,4%). Znacząca większość uczestniczących w badaniu to osoby pracujące (83,1%), ale udało się również porozmawiać z osobami uczącymi się (11,9%), emerytami lub rencistami (3,4%) oraz z jedną osobą niepracującą. roku.
Wszystkie wywiady zostały zrealizowane w czasie 49. FPFF w Gdyni w dniach 23-28 września 2024 Jesienią i zimą nastąpił etap analizy danych (transkrypcja, kodowanie, interpretacja) i na ich podstawie został przygotowany raport. Publiczna prezentacja wyników badań odbyła się 13 lutego 2025 roku w formule online, która poprzedzona była intensywną promocją (publikacje na stronach www, w mediach społecznościowych, wysyłka zaproszeń do odbiorców newslettera).
Z badań ilościowych przeprowadzonych w latach 2018-2023 udało nam się określić profil widowni FPFF. Dominuje młoda publiczność – połowa to osoby poniżej 35 lat, dobrze wykształcone i dość dobrze sytuowane. 1/3 widzów pochodzi z Gdyni, 1/2 z Trójmiasta, reszta głównie 3 z dużych miast z Polski. Oznacza to, że wbrew stereotypowi, nie jest to festiwal branży, ale widowni. Stali bywalcy (co najmniej pięć razy na FPFF) to prawie 1/4 uczestników. 1/3 badanych stanowią debiutanci na FPFF. Wedle deklaracji, przeciętny uczestnik festiwalu wydał w 2023 roku 2203,52 PLN.
Wnioski i rekomendacje
Festiwal postrzegany jest przede wszystkim jako rytuał – dla wielu uczestników FPFF to co roczny obowiązkowy punkt w kalendarzu, pełniący funkcję społeczno-kulturową. Podkreślają oni różnicę między kinem festiwalowym a „kinem codziennym” – festiwalowe seanse to intensywne przeżycie, budujące poczucie wspólnoty i emocjonalne zaangażowanie. FPFF to nie tylko filmy – to uczucie bycia częścią filmowego świata, co wyróżnia go na tle innych wydarzeń. Na Festiwal przyzywa widzów miłość do kina, jego unikalna atmosfera, ale także szeroki wybór filmów, w tym produkcje, które trudno zobaczyć w kinach i spotkania z ich twórcami. FPFF to także stały element corocznych planów, przedłużenie wakacji, czasem nawet – spełnienie marzeń, które okazały się w zasięgu ręki, jako że festiwal zaskakuje otwartością na widza.
Obecnie Festiwal Polskich Filmów Fabularnych skierowany jest w stronę widzów bardziej niż w stronę branży – choć wydarzenie gromadzi filmowców, to główną grupą są świadomi, lojalni widzowie. Trzeba podkreślić, że widzowie festiwalu niezmiennie wysoko oceniają poziom pro gramowy i organizacyjny imprezy, zaangażowanie organizatorów, a zwłaszcza wolontariuszy. Lubią polskie kino i doceniają możliwość obejrzenia większości rodzimych premier w jednym czasie i w atmosferze wspólnoty, w obecności twórców, spotkania z którymi szczególnie sobie cenią. Warto zwrócić uwagę na dwie grupy widzów: coraz bardziej aktywnych na festiwalu seniorów, którym czas na emeryturze pozwala na swobodne uczestnictwo oraz młodych ludzi, którzy trafili na „Gdynię Dzieciom”, kiedy byli dziećmi, a dzisiaj kupują karnet czy akredytację na FPFF.
Gdynia jest kluczowym elementem atmosfery FPFF, turyści festiwalowi przyjeżdżają tu także z powodu wyjątkowego uroku miasta, w ocenie uczestników – bardzo dobrze przygotowanego do roli gospodarza imprezy. Część rozmówców zauważyła, że choć Gdynia jest integralną częścią festiwalu, wielu mieszkańców nie wie o jego istnieniu lub aktywnościach, być może więc przydałaby się lepsza integracja festiwalu z przestrzenią miejską.
Polski widz niezmiennie kocha kino gatunkowe, zwłaszcza komedie, podobnie – widz Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Selekcjonerzy powinni zwrócić uwagę na fakt, że oczekiwania widzów wykraczają poza kino artystyczne (podkreślają oni brak kina gatunkowego, jak np. thrillery, kryminały, komedie). Jeśli chodzi o kwestie organizacyjne, aplikacja rezerwacyjna budzi pewną frustrację. Widzowie postulują poprawę systemu rezerwacji i infrastruktury seansów. Umiejscowienie seansów w CH Riviera nie sprzyja festiwalowemu klimatowi – ale trudno w tej chwili o inną lokalizację. Przydałoby się wzmocnić wydarzenia towarzyszące, które pogłębiają doświadczenia widzów. Warto przywrócić na przykład seanse plenerowe albo zorganizować wspólne oglądanie gali finałowej w sali kinowej – to pomysł kilku rozmówców. Ponieważ FPFF w ostatnich latach energicznie wdraża zasady zrównoważonego rozwoju, warto zauważyć, że uczestnicy doceniają proekologiczne inicjatywy, ale są wyczuleni na ich marketingowy wy miar. Cenią sobie za to ich praktyczny wymiar, jak bezpłatne rowery, transport miejski, sadzenie drzew czy dostęp do wody pitnej.
Widzowie korzystają z różnych materiałów promocyjnych do planowania wizyty na festiwalu, jednak najczęściej wymieniają aplikację mobilną, stronę internetową i program papierowy. Media społecznościowe, szczególnie Facebook i Instagram, były dodatkowym źródłem informacji. Pomimo różnych preferencji, większość osób łączyła kilka źródeł informacji, aby jak najlepiej zaplanować swoją festiwalową wizytę.
