107 filmów z 40 krajów było gotowych na specjalną rocznicową edycję goEast – Festiwalu Filmów Europy Środkowej i Wschodniej, który miał się odbyć w Wiesbaden między 5 a 11 maja. Z powodu ograniczeń spowodowanych przez epidemię wirusa, organizatorzy festiwalu zaproponowali hybrydowe rozwiązanie, oferując część pokazów online, zaś pokaz innych (w tym 16 obrazów konkursowych) przekładając na listopadowy termin. W sieci odbyły się zatem poza wybranymi projekcjami także panele dyskusyjne, spotkanie z rumuńskim twórcą Radu Jure oraz wykład mistrzowski dał Václava Marhoula, reżysera ?Malowanego ptaka? .
Dyrektor festiwalu, Heleen Gerritsen napisała do niedoszłych gości i wirtualnych uczestników: ?Po raz pierwszy część goEast odbyła się online. Nowe doświadczenie dla wszystkich! W tym roku nasze jury współpracowało w sieci, członkowie jury z różnych stref czasowych i krajów spotkali się online i wręczali – czasem symboliczne ? nagrody?.
I tak nagrodę główną, Złotą Lilly otrzymały ?Rundy? (Bułgaria / Serbia / Francja, 2019, reżyseria Stephan Komandarev) . Pewnej nocy w Sofii interweniowały w tym samym czasie trzy radiowozy policyjne. Relacja z ich pracy toczy się pomiędzy samobójczymi mężami, wędrownymi osobami cierpiącymi na demencję a handlarzami ludźmi i kłótniami o komunistycznej przeszłości i europejskiej teraźniejszości. Wszyscy urzędnicy tutaj walczą ze sobą (oprócz prób kontrolowania wydarzeń w ich otoczeniu), niezależnie od tego, czy są to problemy domowe, przepisy policyjne czy wewnętrzne demony. Komandarev maluje portret środowisk, które mogą rościć sobie pretensje do działania poza granicami bułgarskiego prawa i społeczeństwa. Dzięki niezwykle długim i zwinnym ujęciom antropomorficzne zdjęcia Vesselina Hristova powodują, że postrzeganie widza i postaci łączy się, a transformacje bohaterów, które czasem rozgrywają się w jednym ujęciu, są o wiele bardziej przekonujące.
Międzynarodowe jury, któremu przewodniczył Christoph Terhechte, stwierdziło, że ten świetnie wykonany, wielowarstwowy film ?bada wewnętrzny świat i osobiste kruchości jego bohaterów, kwestionując ich etyczne lub moralne wybory, ich przekonania, siłę lub zdolność do podjęcia stoisko w obliczu radykalnego wyboru . (?) Dzięki autentyczności dialogu, doskonałej grze aktorskiej i niezwykłym zdjęciom film z powodzeniem tworzy przenikliwe portrety ludzkie, łączy w sobie to, co osobiste i uniwersalne, i zamienia się w refleksję na temat ciemnej i jasnej strony ludzkiej natury oraz jej powiązania z większy świat ?.
Jedno z głównych wyróżnień 20 goEast trafiło do rak Jacka Nagłowskiego i Patryka Jordanowicza, którzy zostali uhonorowani nagrodą Open Frame Award za pracę w wirtualnej rzeczywistości, rozgrywającej się na pograniczu polsko-ukraińskim. Mieszka tam ?Zaklinacz?, uzdrowiciel wiary, który wykorzystuje moc słów, gestów i obrazów, by leczyć ludzi. Jury pochwaliło ?Szepty? jako za ?ujęcie tematu uzdrawiania i nieprzeniknionych sił życia i śmierci w wyjątkowy, poetycki sposób ? tym bardziej w czasach, gdy stoimy na skraju obu tych żywiołów. W ?Szeptach? każda ze scen przypomina żywy obraz, to wizualna uczta kolorów i kompozycji. Prawdziwy wyczyn w dziedzinie wirtualnej rzeczywistości?.
W programie imprezy znalazły się także inne polskie tytuły: ?Marek Edelman? i była miłość w getcie? Jolanty Dylewskiej, ?Lekcja miłości? Małgorzaty Goliszewskiej i Kasi Matei oraz animacje Piotra Milczarka (?Deszcz?), Pauliny Ziółkowskiej (?Na zdrowie?). Pokazano też wcześniejsze filmy Marcela i Pawła Łozińskich.
Publiczność niemiecka mogła wreszcie poznać wyjątkowy film syna Andrieja Tarkowskiego, który upamiętnił swojego ojca biograficznym esejem ?Andriej Tarkowski. Modlitwa kinowa?. Z osobistymi, w większości niepublikowanymi materiałami archiwalnymi i nagraniami dźwiękowymi, podchodzi do dziedzictwa ojca i tworzy medytacyjny portret artysty i mężczyzny. Reżyser dzieli się swoimi poglądami na temat sztuki, religii, rodziny i wolności.
Na uwagę zasługuje także ?Straszna Ivana? (Rumunia / Serbia, 2019, reż. Ivana Mladenović), hybrydowa mieszanka fikcji i kina dokumentalnego: ?Reżyserka tego filmu śmiało sytuuje się w centrum narracji jako niepodobna do nikogo, uparta, hipochondryczna rezydentka. Pozornie realistycznie przedstawia swoją rodzinną serbską wioskę Kladovo, otaczając się członkami własnej rodziny, przyjaciółmi, byłymi kochankami i przedstawicielami władz lokalnych. Osobisty wątek jest żartobliwie aktualny, bo splata pytania o przyszłość i przeszłość miejsca urodzenia, a zdezorientowana tysiącletnia bohaterka jak na ironię staje się maskotką tradycyjnego letniego festiwalu swojej wioski świętującego serbsko-rumuńską przyjaźń. Jak to na Bałkanach, wszystko ze wszystkim się miesza!
Nagroda FIPRESCI w kategorii fabularnej trafiła do wspomnianych wyżej ?Rund? Komandareva, a jej członkowie tak napisali w uzasadnieniu: ?Krytyka reżysera wobec jego społeczeństwa czerpie siłę z połączenia czarnego humoru, absurdu i sarkazmu. Gdy zapada noc w stolicy Bułgarii, zaczyna się prawdziwa rozmowa. >Rundy< to brutalnie uczciwa, ale elegancko zbudowana podróż, która od samego początku przyciągnęła naszą uwagę.
W kategorii filmu dokumentalnego jury międzynarodowej krytyki filmowej wyróżniło ?Pogrzeb państwowy? Siergieja Łoznitcy, komentując: ?Fascynujący dokument o sile wizualnej – bez narracji, bez wywiadów, bez wyrafinowanej reżyserii, przede wszystkim w znakomitym montażu , Oprawa wizualna i muzyka sprawiają, że obraz Łoznicy jest niezrównanym doświadczenie i chorobliwą podróżą w czasie, których nikt z nas nigdy nie zapomni. ? (JK)
