… napisano w zakończeniu gorącej rekomendacji obrazu sławnego już w Europie „Filmu balkonowego” Pawła Łozińskiego. Nie znalazł się wprawdzie w zestawie nagród zakończonej właśnie w Kopenhadze 22.edycji jednego z najważniejszych festiwali dokumentalnych na świecie, ale zebrał znakomite recenzje i aplauz publiczności. Obraz Łozińskiego odbywa triumfalny pochód przez festiwalowe (w maju stanie się pretekstem do wykładu mistrzowskiego autora na goEAST w niemieckim Wiesbaden) i nie tylko (w Polsce właśnie miał premierę kinową) ekrany a i wszędzie budzi podobne reakcje- świetny pomysł by stworzyć Polek i Polaków portret własny w czasie pandemii.
“Zaćmienie” Natašy Urban zdobyło główną nagrodę Dox:Award, co ogłoszono podczas ceremonii końcowej, a rozpoczęła się hołdem dla Ukrainy – organizatorzy festiwalu ogłosili, że natychmiast po jego zakończeniu wyświetlą “Nawalnego” Daniela Rohera w kinach w całym kraju, by pokazać, “że jest inna Rosja”.
“Zaćmienie” rywalizowało z 11 innymi filmami o główną nagrodę – połowa z nich miała swoją światową premierę na festiwalu, w sumie aż 76 światowych premier podczas imprezy. Skupiając się na wydarzeniach z 11 sierpnia 1999 roku, kiedy większość ludności Serbii zabarykadowała się w swoich domach i bunkrach nuklearnych w obawie przed całkowitym zaćmieniem słońca, film wykorzystuje rzadkie zjawisko naturalne jako metaforę nieczystego sumienia narodu o konsekwencjach jego wyborów politycznych. W trakcie tego procesu esej dokumentalny Urban konfrontuje się z wojenną i kryminalną przeszłością jej kraju oraz złem, które wciąż jest na wolności.
Wręczając nagrodę, jury podało uzasadnienie: “Byliśmy poruszeni wściekłością filmu, poruszeni jego delikatnym pięknem i obudzeni brzydotą, którą odważnie czyni swoim tematem. Ponieważ nasza teraźniejszość wojny i przemocy grozi, że pewnego dnia stanie się wczorajszą wiadomością, ten film mówi nam jednoznacznie: nie odwracajcie wzroku; nie zapomnij”.
Nagroda New:Vision, która jest poświęcona filmom eksperymentalnym i artystycznym, trafiła do “Co z Chinami?” autorstwa artystki filmowej i teoretyczki Trinh Minh-ha, która powraca do filmu i fotografii, którą nakręciła na wiejskich obszarach Chin na początku 1990 roku w eseistycznej refleksji nad bogatą i złożoną historią kraju.
Jury pochwaliło jej film za “ponadczasowość ukształtowaną nie tylko przez strukturę patrzenia wstecz 30 lat, ale przez jasność, która zakłada współczesność bez nalegania”.
Specjalne wyróżnienie otrzymał “Kongres Osób Bezczynnych” Bassema Saada z Libanu, który gromadzi artystów, muzyków i intelektualistów z całego świata na performatywnej refleksji na temat protestów politycznych i migracji.
“Czarna Mamba” Leny Karbe zdobyła z kolei nagrodę F:act Award dedykowaną filmom łączącym dziennikarstwo śledcze i dokument. Opowiada o grupie kobiet ze społeczności wokół Parku Narodowego Krugera w RPA, które utworzyły Czarne Mamby – wyszkoloną przez wojsko sieć, która walczy z kłusownictwem, co jest również walką o wyzwolenie kobiet.
Jury pogratulowało filmowcowi, mówiąc: “Pozornie prosta historia, która po cichu ujawnia swoje złożone warstwy, “Czarna Mamba” dotyka wielu tematów, uznając, ale także przeciwstawiając się stereotypom. W ideologicznie naładowanym krajobrazie doświadczamy walki i upodmiotowienia młodych kobiet przeciwko utrzymującym się strukturom władzy, w ramach rasy, dynamiki rodziny i ścisłego uścisku kolonializmu, który nie chce odpuścić”.
“Terytorium” Alexa Pritza, opowiadające o rdzennych aktywistach w Amazonii, którzy walczą ze wspieranymi przez rząd rolnikami, otrzymał specjalne wyróżnienie w kategorii F:act.
Nagroda Nordic:Dox Award dla nordyckich filmów dokumentalnych została odebrana przez Ivalo Franka za “Ostatniego człowieka”, poruszający hołd dla przełomowego odkrycia przez grenlandzkiego naukowca Minika Rosinga pierwszych śladów życia na Ziemi, opisanego przez jury jako “pojedynczy film, który ośmiela się zebrać wiele stylów w kolaż obrazu i myśli. Film, który jest zarówno wrażliwym hołdem dla ziemi, jak i otwiera się na ogromne pytania samego życia”.
“Tsumu – Where Do You Go With Your Dreams”, młodzieżowy film o nadziei, marzeniach i prawie do bycia sobą w burzliwych czasach Kastera Kiertznera, zdobył specjalne wyróżnienie w kategorii Nordic:Dox.
Nagroda CPH:DOX dla rokujących filmowców i artystów, Next:Wave, powędrowała do “Kash Kash – Without Feathers We Can’t Live” Lei Najjar. “Z maleńkiej anegdoty wynika, że ten film rozszerza swoje kinowe uniwersum i ujawnia rozczarowanie całego miasta – całego kraju. Od klaustrofobicznej scenerii początkowej sceny, po ostateczne szerokie oko sztucznego gołębia, będącego świadkiem miejsca, z którego uciekał”- napisano w uzasadnieniu jury.
Sensacja Sundance i Salonik “Dom zrobiony z drzazg” Simona Lerenga Wilmonta, dramat osadzony w sierocińcu we wschodniej Ukrainie, został nagrodzona nagrodą Politiken Danish:Dox Award dla najlepszego duńskiego filmu roku przez krytyków filmowych skupionych wokół wiodącego kopenhaskiego dziennika. W swoim oświadczeniu napisali: “Zwycięzcą jest film, który wchodzi w najbardziej aktualny konflikt dzisiejszych wiadomości, ale został nakręcony przez reżysera, który podróżował na Ukrainę na długo przed tym, jak reszta świata uznała to za interesujące”.
W części festiwalu, przeznaczonej dla branży filmowej czyli CPH:Forum, przekazano nagrodę Eurimages Co-Production Development Award dla najlepiej rokującej koprodukcji, filmowi “The Last Nomads” Biljany Tutorov i Petara Glomazica.
Ambitna koprodukcja Serbii, Czarnogóry, Chorwacji, Belgii i Francji, to burzliwy dramat rodzinny, który rozgrywa się na tle militaryzacji ziemi w Czarnogórze, gdzie kwestia przemocy wobec kobiet odbija się echem w przemocy wobec natury.
Podsumowując w rozmowie z Variety tegoroczną edycję, dyrektor zarządzająca festiwalu, Katrine Kilgaard, powiedziała m.in.: “To był absolutnie niesamowity powrót do kin i do możliwości spotykania się z widzami i twórcami. (…) Zaś pokazywane w tym roku filmy udowodniły po raz kolejny, jak wiele się dzieje bez naszej wiedzy”.
LISE PEDERSEN
